Tom van den Bosch

Eind november, op een dag van wisselvallig herfstweer, ging ik lopend op pad naar het huis van Tom van den Bosch. Deze route heeft al meerdere jaren mijn voeten mogen dragen; op weg van mijn eigen huis naar wandelpaden op het platteland van Oude Pekela. Toch, nu voor het eerst, bleef ik bewust even staan; kijkend naar het huis op de hoek. Als Rijksmonument, is het huis een bekend gezicht voor alle dorpelingen. “Villa Elsa” heeft al sinds 1906 parmantig haar wacht over het Pekelderdiep gehouden; in tijden van vaart en welvaart, oorlog en vrede, bouw en wederopbouw, nam zij alles om haar heen zwijgend in haar geschiedenis op. Als Elsa kon praten, dacht ik, zou ik graag haar verhaal willen horen. Maar, het was om een ander verhaal te horen dat mij naar “Villa Elsa” heeft gebracht. Een ander verhaal, over vaart en welvaart, oorlog en vrede, bouw en wederopbouw, dat op het punt stond aan mij te openbaren.

Ik ben welles een aantal keren in de afgelopen 5 jaar bij Tom en “Villa Elsa” op bezoek geweest. Tijdens alle eerdere bezoeken arriveerde ik met de auto. Dus, de lange oprit kende ik al, en ook de weg van de auto naar de ingangen van: garage, kelder en keuken. Maar vanaf de andere kant van het huis, had ik me vergist in het vinden van het looppad naar de hoofdingang. Het leek voor de hand liggend om de meest grandieuze trap naar boven te klimmen en aan de deur te bellen. Ineens zag ik Tom, beneden, het hoek van het huis ronden. Hij keek omhoog naar mij, knikte met zijn hoofd, en liep een klein aantal passen verder om in een brievenbus te kijken. Toen hij draaide, wees hij mij naar de “hoofd” ingang ietsjes verder op. Samen liepen wij daarheen. Met de juiste trap omhoog, bevond ik me weer op bekend terrein in één van de kloppende harten van het huis; de keuken.

Tom is geen geboren en getogen Pekelder. Hij is uit de grond van Volkel gestampt, in de gemeente Uden, van het land onder de grote rivieren. Het heeft hem maar 16 jaar in Noord-Brabant geduurd voordat hij de stap nam om op de grote wateren van de wereld te gaan varen; aan boord van de schepen van de Marine. Na vijf jaar, stapte hij dat varende-levenstijl weer uit om van een bestaan van “huisje, boompje, beestje” op vaste land te mogen genieten. Bij de Luchtmacht heeft hij een tweede carriere, vanaf de grond, zien op te bouwen. Luisterend naar zijn verhalen over zijn verschillende functies, verantwoordelijkheden, uitzendingen, en plaatsingen; vormt zich al snel een beeld in mijn hoofd van een echte “zelf-gemaakte man”. Tom heeft veranderende levenssituaties als uitdagingen behandeld; alsof er geen “problemen” in de wereld bestaan, alleen maar “omstandigheden” die passende antwoorden nodig hebben. Daarmee, heb ik niet het idee dat hij lichtzinnig over omstandigheden denkt. Ik ervaar hem absoluut niet als een zwevende optimist die denkt dat alles vanzelf op zijn poten terecht komt. Dingen komen op hun poten terecht omdat Tom zelf voor het rechtzetten van de poten zorgt; met of zonder de medewerking van anderen. Als het nodig is, gaat hij recht door een zee van anderen om te zorgen dat, dat wat nodig gedaan moet worden, ook gedaan wordt.

Ik was vergeten Tom te vragen hoe lang hij al in Oude Pekela woont. Ik weet wel dat hij 13 jaar daarvoor, met vrouw en kinderen, in Duitsland had gewoond toen hij nog voor Defensie werkte. Na de val van de Berlijnse muur, werd hij voor zijn werkzaamheden overgeplaats naar Nederlandse bodem. De omstandigheden rond de huisvestingsmogelijkheden van toen, kreeg een duidelijk antwoordt van Tom. Hij kocht “Villa Elsa” om een goed gefundeerde “thuis-basis” aan zijn opgroeiende kinderen te geven. Zij werden de vele verhuizingen van Tom’s laatste dienstjaren gespaard; en, dat waren nogal veel. Tom reed door de weken heen en weer, slapend op kazernes, om zijn diensten voor de “baas” te voltrekken. Na de allerlaatste voltrekkingen heeft Kapitein van den Bosch zijn ere plaats in “Villa Elsa”, op voltijdsbasis ingenomen. Tom was officieel Gepensioneerd. Defensie moet zonder Tom verder. Maar, Tom neemt zijn vele jaren ervaringen bij Defensie met zich mee.

Niet alle ervaringen waren even prettig om te dragen. Tom kampte met de resultaten van een eerdere hernia operatie waarin een zenuwbaan beschadigd werd. De overgebleven rugklachten en evenwichtstoringen zou hij mee mogen leren leven. Van een lange lijst van sportmogelijkheden in de buurt van Oude Pekela, bleef niet veel over in zijn geval. Op een zondag bij Nico Jager, heeft Tom een Tai Chi handvorm-les van Hans gezien. Hij wist niet helemaal wat hij daarvan moest denken. Hans had hem aangeraden om een woensdag de les te volgen; een aantal keren mee te doen om te weten wat hij daar aan had. Toen had Tom niet echt het besef van Tai Chi als een martial art. Hij had alleen mensen de handvorm zien doen. Toen hij de martial arts van Tai Chi begon te ontdekken, werd voor hem het plaatje compleet. Dat was vijf jaar geleden. Tom werd al snel een enthousiaste leerling van Hans en een even enthusiast lid van Tai Chi Nederland.

Tijdens ons gesprek, heb ik Tom gevraagd wat zijn martial arts ervaringen van Defensie hem hebben opgeleveerd en wat neemt hij mee tijdens de Tai Chi lessen. Zijn antwoord op beide vragen was duidelijk; doorzettingsvermogen. Dat doorzettingsvermogen blijkt meerdere lessen, tijdens de les, aan hem te schenken. Één les is dat doorzetten niet altijd het juiste antwoord op alle omstandigheden is. Soms, levert het antwoord om naar zijn lijf te luisteren meer op voor hem dan het antwoord om door te zetten. Die momenten mag hij leren herkennen. Een andere les is dat Tai Chi niet in één uur, één dag, of één jaar is te leren. Echte Tai Chi is een levenswerk. Het vraagt geduld, ervaring, en het vermogen om te voelen. In mijn eigen concept, komt doorzettingsvermogen niet alleen uit wilskracht voort; maar ook uit het vermogen om de omstandigheden van het moment te kunnen relativeren. Daarin zit één van Tom’s sterkste krachten. Hij is bereidt om naar zichzelf te kijken en ervan te leren; zonder dat het een al te grote last voor hem wordt.

Tijdens de lessen van TCN is het iedereen opgevallen dat Tom een martial arts achtergrond heeft die afkomstig is van het leger. Dat komt niet alleen omdat Tom het leuk vindt om zijn dienst verhalen met ons te delen. Het komt ook omdat Hans het in de les regelmatig naar voren brengt. In discussies over de martial applicaties in de handvorm, worden de opmerkingen van Tom vaak door Hans bevestigd. Ook wordt vaak verwezen naar Tom’s “recht door zee” benadering van wapengebruik. Ik bewonder Tom zijn martiale inzicht. Ik vroeg hem of dat inzicht een natuurlijke gave van hem is of dat het aangeleerd is. Hij vindt zelf dat het door zijn militaire trainingen komt. Wapenbeheersing. Dat is wat hij aanwijst. Het werd continue in zijn hoofd gestampt dat een wapen in de hand een beheerste mentaliteit eist. Martial arts bij het Korps Mariniers is een serieuze bezigheid. Met man tot man gevechtstrainingen, leerde hij meteen naar het uiterste te gaan. Met wapens heeft hij geleerd om zo snel en efficient mogelijk het eind te bereiken. Tom vertelde mij dat het verschil tussen de martial arts van de Nederlandse militair en de martial arts van Tai Chi is dat die van het leger geen nuance van keuzes kent. Uitschakelen en doorgaan; dat is niet zo handig in het dagelijkse leven als burger. Ik zou zelf toevoegen, dat het ook niet zo handig is met je persoonlijk ontwikkeling als mens op aarde.

Maar, dat man tot man gevecht heeft Tom wel een aantal nuttige dingen aan hem geleerd, en die dingen brengt hij mee naar de les. Hoe groter je bent, hoe meer je opvalt; daar zie ik overeenkomsten met de aard van Tai Chi. Zoek geen ruzie, val niet op, hou wat je kan voor jezelf tot het moment dat het echt nodig is. Kruisbestuiving; kijk naar verschillende martial arts en zie voor jezelf wat voor jou werkt. Tom is klein van postuur voor een Nederlander, zeker in het noorden. De kans is groot dat een tegenstander boven zijn hoofd uitsteekt. Hij heeft geleerd dat niet alles voor iedereen gaat werken. Het is verstandig om te weten waar de voordelen van je eigen lichaamsbewegingen liggen. Hij heeft baat aan laag bij de grond te werken, duiken en de ander mee te nemen. Tai Chi heeft een vergelijkbaar verhaal met de boven genoemde punten; maar de uitvoeringen daarvan zijn gebaseerd op de principes van Tai Chi.

Tijdens het praten met Tom over Tai Chi, vult zijn aanstekkelijke enthusiasme de keuken. Ik zou uren met hem in gesprek door kunnen gaan; maar, mijn overgebleven vragen bleven ongevraagd op papier staan. Dus, nam ik een mentale stap naar voren, naar een heel andere gesprek. Het is één welk ik al van tevoren weet dat Tom even zeer door geboeid wordt als martial arts. Het gaat over wat Tom allemaal voor Tai Chi Nederland doet. Tom werkt graag met hout. Hij heeft alle houten Tai Chi ballen van Tai Chi Nederland ontworpen en gemaakt. Misschien klinkt het vreemd dat ik het woord “ontworpen” voor een bal gebruik. Tom heeft, inderdaad de bal niet uitgevonden. Wat hij gedaan heeft, is zijn eigen proces van het maken van de ballen “ontworpen”. Hij leert door te doen en wandelt een pad van ontdekkingen. Hij heeft ballen van tenminste zes verschillende hout soorten gemaakt; bankirai, eiken, hulst, grenen, larix, en merbau. Elke houtsoort heeft zijn eigen eigenschappen, en die hebben invloed op de ballen die gemaakt worden. Tom is bij iedere workshop van TCN nauw betrokken. Veel materiaal heeft hij gemaakt en/of verzorgt; de esdoorn stokken, de speren, de zwaardenhouder. Tijdens de activiteiten van Tai Chi Nederland is Tom in zijn element. Hij helpt graag waar hij nodig is en vertelt graag anderen over TCN materiaal. Hij legt ook uit hoe de principes van Tai Chi daarmee geoefend kunnen worden. De eenvoudige vraag door mij aan hem gesteld, “Wat boeit je in deze bezigheden?”. Het antwoord van Tom was even eenvoudig als de vraag. Het geeft hem rust. Het uitpuzzelen en uitvoeren van zijn projecten boeit hem. Hij zoekt de makkelijkste manier om zijn doel te bereiken.

Zeer geloofwaardige woorden van Tom. Het past bij hem en bij alles wat hij over zichzelf met mij gedeeld heeft. Het past ook bij het beeld dat ik in de afgelopen vijf jaar van hem gevormd heb. De namen van zijn replica zwaarden mogen wij ook meenemen in het beeld van Tom, welk dit interview vormt. Zijn rechtzwaard heet “Gever van Duidelijkheid”. Er zijn verschillende manieren om de naam van een zwaard te interpreteren. Het kan een intrinsieke eigenschap van de eigenaar zijn, die door de zwaard wordt uitdragen. Het kan ook een eigenschap van de zwaard zijn, die de eigenaar van de zwaard wil leren en eigen maken. Uiteindelijk, is het de bedoeling dat de eigenschap een “gedeeld iets” wordt tussen eigenaar en zwaard die expressie neemt door een eenheid te vormen. Tom geeft aan dat hij hoopt met de “Gever van Duidelijkheid”, in de toekomst duidelijkheid aan anderen te geven. Hij bedoeld daarmee de tegenstander. De naam van de tweehandige Maiodao van Tom is “Onverwacht Geschenk”. Tom moest lachen toen ik over deze naam vroeg. Wij hebben de Miaodao niet lang en de ontdekkingsreis met de sabel is voor ons allen net begonnen. Tom ervaart dat geschenk elke keer dat hij de Miaodao weer in handen neemt. Hij zegt dat het hem steeds weer iets onverwachts over zichzelf verteld. Dat zijn, natuurlijk, dingen waar hij aan mag gaan werken. Tom’s lach lijkt deel uit te maken van die geweldige relativering van zijn doorzettingvermogen. Het is duidelijk dat humor op de lijst van onderdelen van dat goed ontwikkelde doorzettingsvermogen strategie van Tom thuis hoort.

Het einde van het interview met Tom nadert. Ik merk dat vele aantekeningen nog onbehandeld op papier staan. Vele indrukken, vele feiten, vele woorden zijn nog ongebruikt gebleven. Dat is jammer, want, Tom blijkt toch niet zo een eenvoudig mens te zijn. Vooral binnen dat beeld van strak, rechtlijnig, kort van woorden militair, ligt ook een man van nuance, zorgzaamheid, enthusiasme, en hart voor dier en mens. Het citaat dat ik van Tom heb mogen ontvangen is “Blijf Jezelf”. Kort en krachtig verwoord; iets wat je van hem mag verwachten. Maar, spontaan gaat hij dat toelichten met zijn advies dat men zich niet moet laten kneden door anderen. De militair heeft baat bij het kneden en het is al te gemakkelijk om jezelf daardoor te verliezen. Weet wie je bent. Erken en respecteer je eigen waarden. Daardoor, kan je je eigen kansen grijpen door jezelf te blijven.

Karen